Celal Atik

Tek Adaylı Kongreler ve Merkezî Atama Sistemi: AK Parti’nin Demokratik Çizgisi Üzerine Düşünceler

Türkiye’de siyasi partilerin kongreleri, demokrasinin yerel düzeyde sağlıklı işlemesinde kritik bir öneme sahip. Ancak son dönemde AK Parti’nin gerçekleştirdiği tek adaylı kongreler ve merkezden atanan adaylarla ilgili kamuoyunda bir tartışma oluştu: Bu uygulamalar, demokrasinin gerektirdiği çoğulculuğu ve katılımı ne kadar teşvik ediyor? Merkezi atamaların, yerelden doğan alternatif görüşlerin önünü kestiği endişesi, bu yazının merkezini oluşturuyor.

Tek Adaylı Kongreler: Demokratik Çoğulculuğun Eksikliği Mi?

AK Parti, iktidarda bulunduğu 22 yılı aşkın süre boyunca Türkiye’nin siyasi sisteminde önemli değişikliklere imza attı. Ancak bugün, AK Parti’nin kongrelerinde sıklıkla “tek aday” formülüyle karşılaşmamız, doğal olarak parti içi demokrasi üzerine soru işaretleri yaratıyor. Tek adayla seçimlerin yapılması, demokratik rekabetin zayıfladığı algısını güçlendiriyor ve partinin tabanı üzerinde bir 'onay' mekanizması kurulduğu eleştirilerine yol açıyor. Bu durum, partide alternatif görüşlerin, yeni liderlerin veya eleştirisel bir bakış açısının gelişmesine engel teşkil edebilir.

Merkezi Atama Sistemi ve Yerelden Yükselen Seslerin Bastırılması

AK Parti’de, özellikle il ve ilçe teşkilat başkanları için aday belirleme sürecinde merkezi bir atama sistemi etkili. Bu sistemle adaylar, yerel teşkilatların inisiyatifi yerine merkezden atanıyor. Her ne kadar bu yöntemle, partinin ülke genelindeki politikaları uyumlu bir şekilde yürütebilmesi hedeflense de yerel temsilcilerin bu süreçte yetersiz derecede söz sahibi olmaları, katılımcı demokrasinin sınırlı bir uygulaması olarak görülüyor.

Merkezî atama sistemi, aslında AK Parti gibi büyük ölçekli partilerin iç uyumunu korumasını kolaylaştırmak için düşünülmüş olabilir. Ancak bu sistem, yerelden yükselen yeni fikirlerin veya toplumsal değişim dinamiklerinin partiye nüfuz etmesini engelleyebilir.

Parti, daha dar bir alanda belirlenen isimlerle çalışmalarını yürütürken, geniş toplumsal kesimlerin beklenti ve taleplerini karşılamakta zorlanabilir. Özellikle gençlik kolları veya kadın kolları gibi dinamik yapılar için de aynı risk geçerli. Gençler veya kadınlar kendi adaylarını çıkarma imkânından yoksun kalabilir, bu da uzun vadede partinin yenilenme kabiliyetini zayıflatabilir.

Tek Adaylı Kongreler ve Parti İçi Çoğulculuğa Etkisi

Demokrasinin temel ilkelerinden biri, fikirlerin özgürce dile getirildiği ve her bireyin eşit fırsatlarla seçilme ve seçme hakkına sahip olduğu bir zeminin varlığıdır. Tek adaylı kongrelerde, tabanın kendi içinden çıkardığı alternatif seslerin aday olma şansı bulamaması, bu idealin örselenmesine neden oluyor. Bu durum, partinin merkezine odaklanan politikaların hâkimiyetini artırırken, yerelin kendine özgü ihtiyaçlarının ve seslerinin duyulma ihtimalini azaltabilir.

Parti İçinde Demokratik Reformların Gerekliliği

AK Parti, kurulduğu ilk yıllarda Türkiye’deki birçok kesim tarafından büyük bir değişim ve dönüşüm umudu olarak görülüyordu. Bugün de partinin geniş bir seçmen kitlesine hitap etmesi, yalnızca ülke yönetiminde değil, parti içi demokrasinin güçlendirilmesinde de önemli bir sorumluluğu beraberinde getiriyor. Yerel kongrelerin daha şeffaf, katılımcı ve çoğulcu bir yapıya kavuşması, partinin tüm kesimleri kucaklayan bir çizgide ilerlemesi için kaçınılmaz.

Kongrelerdeki tek aday uygulamasının yanı sıra, parti içinde geniş bir tabana yayılabilecek yerel liderlerin yetiştirilmesine olanak tanıyacak değişiklikler gündeme gelmeli. Parti, bu noktada 'temsil gücü' yüksek liderlerle farklı sosyal grupların ihtiyaç ve beklentilerini daha iyi anlama fırsatı bulabilir.

Neler Yapılmalı?

Parti içi demokrasiyi güçlendirmek adına şu adımlar atılabilir:

1. Yerel Aday Belirleme Süreçlerine Katılımın Artırılması: Her il veya ilçe kendi içinde daha demokratik bir seçim süreci yaşayarak temsilcilerini belirleyebilir.

2. Farklı Adayların Çıkması Teşvik Edilmeli: Çoğulculuğu destekleyecek yapılar oluşturulmalı ve partide fikir çeşitliliğine önem verilmelidir. Aday olmak isteyenlerin teşkilat içinde kendilerini ifade edebilecekleri ve projelerini anlatabilecekleri platformlar kurulmalıdır.

3. Gençlik ve Kadın Kollarının Güçlendirilmesi: Partinin gençlik kolları ve kadın kollarında liderlik vasfına sahip isimlerin öne çıkabilmesi için bu birimlerde daha demokratik bir işleyiş sağlanabilir,AK Parti’nin tabandan merkeze geniş bir siyasi yelpazeyi kapsama hedefi, partiyi dinamik bir yapıya kavuşturabilecek potansiyele sahipAncak bu potansiyelin hayata geçmesi, kongre süreçlerinde demokratik çoğulculuğun sağlanmasıyla mümkündür. Parti, tek adaylı kongrelerden uzaklaşıp daha rekabetçi, açık ve katılımcı bir sisteme geçiş yaparsa, tabanın gücünü arkasına alarak daha sağlam bir yapıya kavuşabilir. Bu değişim, AK Parti’ye yalnızca bir siyasi organizasyon olarak değil, aynı zamanda halkın farklı kesimlerini temsil eden bir demokrasi okulu olarak da katkı sunacaktır.